Het is mens-eigen om zaken rationeel te willen begrijpen. Dat geeft rust en in veel gevallen een gevoel van controle en veiligheid. Toch is er genoeg in het leven dat we niet rationeel kunnen of zullen begrijpen. Zen is daar een goed voorbeeld van. Pogingen om Zen te begrijpen lopen iedere keer op niets uit. Zen is namelijk niet echt te begrijpen, het is louter te ervaren. En zodra je Zen ervaart, is iedere uitleg een mager aftreksel van de ervaring. Het is als een moeder die iemand zonder kinderen probeert uit te leggen wat het moedergevoel inhoudt.
In dit artikel toch een poging om er toch woorden aan te geven.
Eigenlijk is Zen niets meer dan gewoon doen, maar dan wel met je volle aandacht. Niet tussendoor aan iets anders denken of iets anders doen, niet afgeleid worden. Je bent met één ding tegelijk bezig; mono-tasking in plaats van multi-tasking.
Wanneer je dus gewoon doet wat je doet terwijl je niets anders dan dat doet, dan ben je Zen. Blijkbaar is voor veel mensen dit ‘gewoon doen’, dus het mono-tasken, zo moeilijk dat ‘gewoon’ opeens ‘bijzonder’ wordt.
Dit noem ik de ‘Zen-paradox’: door gewoon te doen of gewoon te zijn, wordt je vanzelf bijzonder. Of zoals het NLP-college het omschrijft:
Door vooral niet spiritueel te doen, ben je erg spiritueel bezig.
Hoezo is dat ‘gewoon doen’ nu zo moeilijk? De twee belangrijkste redenen hiervoor zijn de volgende:
Onze hersenen krijgen op elk moment van de dag zoveel stimuli te verwerken, dat het bijna onmogelijk is om al je aandacht op één ding te richten. Hoe vaak dwalen jouw gedachten af tijdens iets simpels als fietsen, schoonmaken of eten?
Vaak doen we iets met een bepaald doel. Onze focus ligt dan niet op de actie waar we mee bezig zijn, het hier-en-nu, (bv. een schroefje losdraaien), maar op het verwachte/gewenste eindresultaat (in het geval van het schroefje, een gerepareerde fiets)
Doe maar eens de volgende oefening: de volgende keer dat je aan het fietsen bent, heb dan alleen aandacht voor het fietsen. Observeer hoe jij de trappers in beweging zet, hoe daardoor de ketting gaat draaien, hoe de wielen draaien. Observeer hoe je stuurt en welk effect dat heeft op de richting die je gaat. Observeer hoe iedere beweging die jij maakt een effect heeft op de fiets en daardoor weer op jou. Ga niet doordenken, ga niet analyseren, ga niet oordelen (‘wat mooi’, ‘wat indrukwekkend’, ‘wat bijzonder’, ‘hè, de ketting klinkt raar’, ‘oh, ik moet de bel vervangen’). Observeer gewoon. Verder niets. Je fietst. Verder niets. Je bent je gewaar van het feit dat je fietst, verder niet.
Zen is dus ook heel erg in het hier-en-nu zijn. Wanneer je met je hele persoon in het hier-en-nu staat, zul je Zen ervaren.
Zodra ik de fietsoefening aan mensen vertel of ze vraag om 100% met één ding bezig te zijn, krijg ik vaak de wedervraag ‘wat is het nut er van?’. En dat is meteen een treffend voorbeeld van de tweede genoemde reden. Blijkbaar heeft iets zonder doel geen nut.
Wat nu als er geen doel en geen nut is. Wat nu als het gewoon ‘is’. En dat is alles. Wat dan?
Zen ‘is’. En dat is aan de ene kant niets meer dan gewoon gewoon en aan de andere kant blijkbaar heel bijzonder.
